Józef Klemens Piłsudski

 5 XII 1867 – 12 V 1935

Józef Klemens Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie niedaleko Wilna. Rodzicami Józefa Piłsudskiego byli: Józef Wincenty Piotr Piłsudski i Maria z Billewiczów Piłsudska. Szczególny wpływ na kształtowanie charakteru dzieci (Józef Klemens miał jedenaścioro rodzeństwa) miała matka, która zajmowała się ich wychowaniem, a wyróżniała się gorącym patriotyzmem i umiłowaniem ojczyzny.

"Nieprzejednana patriotka - wspominał o niej syn jej największy - nie starała się nawet ukrywać przed nami bólu i zawodów z powodu upadku powstania, przeciwnie wychowywała nas, robiąc właśnie nacisk na konieczność dalszej walki z wrogiem ojczyzny."

Największe wrażenie na naszym bohaterze robiły lektury książek, opisujące byt narodów starożytnych, zawierające opisy walk o ojczyznę i bohaterskich czynów. Bohaterem, na którym wzorował się młody Piłsudski, był Napoleon Bonaparte, zaś wszystkie marzenia koncentrowały się wokół " walki orężnej z Moskalami".

W roku 1885 Józef Piłsudski ukończył gimnazjum wileńskie i rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Charkowie. W głuchej mieścinie nie było jednak atmosfery życia akademickiego, dlatego Piłsudski postanowił przenieść się na uniwersytet w Dorpacie. Zamiar ten nie został jednak zrealizowany w związku z aresztowaniem braci Piłsudskich (Bronisława i Józefa), po którym Józef został zesłany na pięć lat do wschodniej Syberii. Okres zesłania to czas pogłębiania się nienawiści do Rosji oraz krystalizowania się poglądów i przekonań społecznych i politycznych. W kwietniu 1892 roku Józef Piłsudski wrócił z zesłania nie tylko z ustalonymi poglądami, lecz i z planem działalności. Od 1894 roku wszedł w skład członków Centralnego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej. Silną pozycję w PPS dało Piłsudskiemu redagowanie pisma " Robotnik".

W 1899 r. władze carskie aresztowały Józefa Piłsudskiego noszącego konspiracyjny pseudonim "Wiktor". Początkowo więziono go w Cytadeli warszawskiej, a następnie przewieziono go następnie do Petersburga i osadzono w szpitalu psychiatrycznym,skąd zbiegł i wrócił do pracy organizacyjnej. W partii rysował się podział na tych, którzy nastawili się na powstanie zbrojne, aby odzyskać niepodległość i stworzyć państwo demokratyczne, powoli zmierzające ku socjalizmowi, a coraz liczniejszą grupę młodych działaczy, mających na uwadze cele klasowe. Podczas powstania 1905 roku władze partii odrzuciły postulat natychmiastowego podjęcia walki o niepodległość autorstwa Piłsudskiego. Ten jednak nie zrezygnował i doprowadził do utworzenia Organizacji Bojowej PPS. W 1906 roku dochodzi do rozłamu w partii, a w1908 r. Organizacja Bojowa zostaje rozwiązana. W tym samym roku Józef Piłsudski przenosi teren swojego działania do Galicji i do Lwowa. Przy współpracy Kazimierza Sosnkowskiego, tworzy nową, konspiracyjną organizację pod nazwą " Związek Walki Czynnej". Celem tej bezpartyjnej i niezależnej organizacji było wychowanie oficerów dla przyszłego powstania zbrojnego przeciw zaborcom.Napływ ochotników do ZWC spowodował konieczność utworzenia kolejnych organizacji. Już w 1910 r. we Lwowie został założony Związek Strzelecki, a w Krakowie " Strzelec". Ten skład uzupełniała utworzona w 1910 roku Armia Polska, przekształcona w Polskie Drużyny Strzeleckie. Wybuch I wojny światowej po raz pierwszy stawia naprzeciw siebie zaborców Polski, co przywraca nadzieje Piłsudskiego na ogólnonarodową rewolucję. W 1914 roku zostają utworzone: w Warszawie - Polska Organizacja Wojskowa ( POW ) oraz w Krakowie - Legiony Polskie, podzielone na trzy brygady. Józef Piłsudski, jako człowiek bez szlifów oficerskich, otrzymał dowództwo I Brygady i tylko ta oraz III Brygada bezgranicznie uznawały autorytet Piłsudskiego. II Brygada, będąca pod wpływem demokratów, nie była podatna na wpływy przyszłego Marszałka, co szczególnie ujawniło się podczas kryzysu przysięgowego.

5 listopada 1916 roku ukazała się deklaracja cesarzy Austrii i Niemiec, będąca obietnicą utworzenia niepodległego państwa polskiego z ziem monarchii rosyjskiej. Warunkiem spełnienia tej obietnicy było zbrojne poparcie armii niemieckiej i austriackiej na frontach I wojny światowej. Piłsudski odmówił przyjęcia tej deklaracji, za co został skazany na pobyt w twierdzy w Magdeburgu. Żołnierze z I i III Brygady, którzy poparli Piłsudskiego, zostali internowani. Z niewoli Józef Piłsudski został zwolniony 10 listopada 1918 roku. Powrócił do Warszawy, gdzie 11 listopada przejął władzę najpierw jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, później jako Naczelnik Państwa.

Wśród wielu zadań, przed jakimi stał Piłsudski i młode państwo polskie, najważniejszym była obrona niezależnego bytu przed naporem armii czerwonej w latach 1919 - 1920. W sierpniowych dniach 1920 roku nie zdarzył się cud, ale zwyciężyła determinacja polskiego żołnierza, a także konsekwentnie realizowana polityka wschodnia Piłsudskiego. Niepodległość Polski została obroniona, a Józef Piłsudski został w oczach narodu uznany tym, który "...pierwszy po Sobieskim dał Polsce zwycięstwo w wojnie". Ze spraw najważniejszych, które po zawarciu pokoju w życiu wewnętrznym państwa i w jego kontaktach z zagranicą miały wyjątkowy ciężar gatunkowy, należy wymienić fakt uchwalenia Konstytucji w dniu 17 marca 1921 roku oraz wybór pierwszego prezydenta niepodległej Rzeczpospolitej. Po haniebnym mordzie na prezydencie Gabrielu Narutowiczu i wobec wzmożonego ataku na swoją osobę Piłsudski rezygnuje z uczestnictwa w polityce państwa i usuwa się na dobrowolne zesłanie do swojej posiadłości w Sulejówku pod Warszawą. Z dobrowolnego wygnania powrócił 12 maja 1926 roku, rozpoczynając, w imię " uzdrowienia Rzeczpospolitej" marsz na stolicę.

Wiele dokonał w czasie ostatniego dziesięciolecia swojego życia marszałek Piłsudski, ale także wielu szans nie wykorzystał. Marzył o silnej Rzeczpospolitej, o potędze militarnej i dynamicznej polityce zagranicznej, a zostawił Rzeczpospolitą chwiejną, z anarchiczną armią, osamotnioną w obliczu nadciągającego kataklizmu dziejowego. Marszałek Piłsudski popełniał wiele błędów, ale przecież w najtrudniejszych chwilach - w agonii rozbiorów i narodzinach Rzeczpospolitej, odegrał wielką rolę, dając przykład patriotyzmu najwyższej klasy. Był Polakiem wybitnym i nawet w obliczu jego autokratyzmu, tej wybitności odmówić Piłsudskiemu nie wolno.

Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku w wyniku choroby nowotworowej. Ciało Marszałka złożono na Wawelu najpierw w krypcie Świętego Leonarda, a pożniej z nakazu kardynała Sapiechy przeniesiono do krypty pod Wieżą Srebrnych Dzwonów. Serce - zgodnie z wolą zmarłego - spoczęło obok zwłok matki, na wileńskim cmentarzu Rossa.